Madeleine Colani sinh năm 1866 tại Strasbourg, nước Pháp trong một gia đình trí thức. Năm 1899 Madeleine Colani sang Việt Nam làm giáo viên một trường tiểu học Phủ Lạng Thương (nay là Bắc Ninh). Năm 1903, bà quay về Pháp, đến năm 1908 đỗ cử nhân sinh vật học và năm 1914 thi đỗ bằng tiến sĩ ở Paris. Từ năm 1915, Madeleine Colani sang làm việc tại Sở Địa chất Đông Dương và sau một thời gian chuẩn bị, năm 1920, bà sang định cư ở hẳn Việt Nam và tiếp tục làm việc tại Sở Địa chất Đông Dương. 

Nhà khảo cổ học Madeleine Colani

(1866-1943)

Trong thời gian này nữ khảo cổ học người Pháp Madeleine Colani đã đi điền dã khảo cổ ở nhiều nơi của các tỉnh Miền Bắc nước ta như: Thanh Hòa, Hòa Bình, Ninh Bình. Vào mùa hè năm 1926, trong mùa điền dã đầu tiên ở sơn khối đá vôi Hoà Bình thuộc huyện Tân Lạc và Kim Bôi, Madeleine Colaniđã phát hiện và khai quật 12 hang động và mái đá có vết tích khảo cổ. Trong 4 năm từ 1926 đến 1930, Madeleine Colaniđã phát hiện và khai quật trên 50 di tích văn hoá Hoà Bình, thu lượm hàng vạn hiện vật. Kết quả, một nền văn hoá thời đại đá sớm hơn so với văn hoá Bắc Sơn đã được phát hiện. Tại Hội Nghị Tiền Sử Viễn Đông Lần thứ Nhất tại Hà Nội tháng giêng năm 1932 (hội nghị quốc tế đầu tiên về khảo cổ tiền sử trên đất Việt Nam), bà đã trình bày đầy đủ bằng chứng sự hiện diện một nền văn hóa cổ không giống những văn hóa tiền sử biết đến trước đó trên thế giới và tên gọi “Văn hoá Hoà Bình” do Madeleine Colani đề xuất đã được thông qua. Bà nổi danh trên thế giới từ đó qua sự chính thức công nhận nền “Văn hóa Hòa Bình” tại hội nghị này. Và có thể nói Madeleine Colani chính là người đã khai sinh cho nền “Văn hóa Hòa Bình” hay nói cách khác “Văn hoá Hoà Bình” gắn liền với tên tuổi của nữ học giả Madeleine Colani.

Nhằm tri ân những đóng góp to lớn của Nhà khảo cổ học Madeleine Colani trong việc nghiên cứu, phát hiện và đặt tên cho nền “Văn hóa Hòa Bình” Tỉnh Hòa Bình đã đặt tên cho tuyến đường QH17, Phường Quỳnh Lâm mang tên bà và làm bức phù điêu đặt trên đầu tuyến đường./.