Ngày 13/9/2019, Uỷ ban nhân dân tỉnh đã có Quyết định số 1967/QĐ-UBND về việc xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh đối với Địa điểm thành lập Trung đoàn 12 Hòa Bình, năm 1951, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình.

Theo đó, Ủy ban nhân dân tỉnh giao trách nhiệm cho Uỷ ban nhân dân huyện Cao Phong phối hợp với các Sở, ngành liên quan thực hiện quản lý, bảo vệ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích theo đúng quy định của pháp luật.

Địa điểm thành lập Trung đoàn 12 Hòa Bình năm 1951 hiện nay thuộc xóm Bãi Bệ 1, xã Dũng Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Trước cách mạng tháng 8 năm 1945, vùng đất này thuộc xã Cao Phong, huyện Kỳ Sơn (cũ). 

    Địa điểm thành lập Trung đoàn 12 Hòa Bình, năm 1951

Địa hình của vùng đất này chủ yếu là rừng núi, ở đây dân cư tương đối tập trung, nên có vị trí quân sự quan trọng. Chính vì vậy, nên ngay buổi đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, địa bàn xã Cao Phong đã được Ban cán sự Đảng tỉnh lựa chọn là một trong 4 khu căn cứ địa của tỉnh Hòa Bình (gồm: Chiến khu Mường Khói; Khu căn cứ Tu Lý - Hiền Lương; Khu căn cứ Mường Diềm và Khu căn cứ Cao Phong - Thạch Yên), nằm trong hệ thống chiến khu Hoà - Ninh - Thanh (chiến khu Quang Trung) do Xứ uỷ Bắc Kỳ xây dựng và trực tiếp chỉ đạo, đã góp phần không nhỏ vào thắng lợi của cuộc khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng tháng tám năm 1945 tại tỉnh Hoà Bình. Do vậy Tỉnh ủy Hòa Bình quyết định lựa chọn xã Cao Phong (cũ) là địa điểm thành lập Trung Đoàn 12 Hòa Bình.

Ra đời và tiếp nối truyền thống chiến đấu của Trung đoàn 52 Tây Tiến, Trung đoàn 12 Hòa Bình thực sự trở thành nòng cốt, chỗ dựa vững chắc cho nhân dân các dân tộc tỉnh Hòa Bình đánh giặc. Đặc biệt, Trung đoàn đã khẳng định được vai trò hạt nhân lãnh đạo lực lượng vũ trang địa phương cùng toàn dân đánh giặc, góp phần quan trọng vào chiến thắng chung của dân tộc, đánh bại thực dân Pháp xâm lược, giành lại độc lập, tự do cho quê hương. Thành công của Trung đoàn 12 Hòa Bình, một lần nữa khẳng định chủ trương chung của Đảng và Nhà nước, tổ chức lực lượng vũ trang ba thứ quân là một mô hình tổ chức quân sự chính thức, hoàn chỉnh và hiệu quả. Bởi sự kết hợp bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, tiên phong, chủ động trên mọi chiến trường để có thể tùy trận mà đánh nhỏ, đánh vừa hay đánh lớn, kết hợp đánh du kích và đánh tập trung, chiến thắng kẻ thù mà ít hao tổn nhất. Đây chính là nét rất độc đáo và sáng tạo trong nghệ thuật quân sự của Đảng ta, đánh dấu bước phát triển mới về lý luận quân sự nói chung, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân nói riêng của Đảng. Những kinh nghiệm này vẫn còn nguyên giá trị trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Thời gian đã lùi xa, nhưng những chiến công của Trung đoàn 12 Hòa Bình vẫn còn nguyên giá trị và mãi mãi là niềm tự hào của lực lượng vũ trang và nhân dân các dân tộc tỉnh Hòa Bình. Trang sử của trung đoàn đã góp phần vào truyền thống cách mạng, trở thành tấm gương tốt cho thế hệ trẻ tự hào, học tập và noi theo.

Việc xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh đối với Địa điểm thành lập Trung đoàn 12 Hòa Bình, năm 1951, nhằm giáo dục cho các thế hệ trẻ về truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm của cha ông; đồng thời tạo điều kiện để phát triển du lịch thu hút du khách đến tham quan du lịch tâm linh tại địa phương./.

                                                                                     Nguyễn Ly – Phòng QLVH