Trong quý IV năm 2022, Bảo tàng tỉnh Hòa Bình phối hợp cùng Phòng Văn hóa Thông tin huyện Lương Sơn tổ chức điều tra, khảo sát di tích lịch sử đình Lai Trì, xã Thanh Cao, huyện Lương Sơn. Chủ trì cuộc điều tra do đ/c Nguyễn Thị Xuyến - Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh và lãnh đạo, cán bộ phòng Hành chính - Quản lý di tích; Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lương Sơn có đồng chí Nguyễn Thị Tiến - Phó Trưởng phòng.

Di tích đình Lai Trì - xã Thanh Cao, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình

Đình Lai Trì là công trình văn hóa tín ngưỡng, nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân trong vùng được khởi dựng từ lâu đời để tôn vinh thờ Tam vị Tản Viên sơn và Thành hoàng làng là ông Nguyễn Đình Khanh là những người có công lao với quê hương đất nước.

Theo lời kể của các cụ cao niên trong thôn, đình Lai Trì cổ được xây theo hình chữ Đinh (J) với 2 hạng mục kiến trúc gồm Nhà Tiền đình và Hậu cung. Nhà Tiền đình gồm 3 gian 2 chái, xung quanh được thưng bằng vách gỗ, mái lợp ngói ri với 4 đầu đao cong; kết cấu gỗ gồm 4 bộ vì kèo làm theo kiểu kẻ chuyền, các cột cái, cột hiên đều được đặt trên các hòn chân kê bằng đá xanh tạo hình thượng tròn hạ vuông; đặt 2 ban thờ để thờ phụng ông Nguyễn Đình Khanh và Hành Khiển. Nhà Hậu cung được dựng phía sau, đặt 1 ban thờ làm bằng gỗ ở chính giữa, trên ban thờ đặt cỗ long ngai bằng gỗ được sơn son thiếp vàng, thân ngai làm kiểu chấn song con tiện, ngai có đặt bài vị với dòng chữ Hán ghi tên vị thần được thờ là Tản Viên Sơn Tam vị Tôn thần. Ngôi đình cổ đã bị thực dân phá hủy năm 1950. Đến năm 1993 nhân dân địa phương đã quyên góp dựng lại ngôi đình như hiện nay.

Đoàn công tác tìm hiểu tư liệu tại di tích

Ngôi đình mới vẫn được xây theo hình chữ Đinh (J) với kích thước nhà Tiền đình dài 7,8m; rộng 5,8m; cao 5,4m. Nhà Hậu cung có kích thước dài 3,1m; rộng 2m. Khu nhà Tiền đình đặt 02 ban thờ ông Nguyễn Đình Khanh và Hành Khiển, bên trong Hậu cung đặt ban thờ Tam vị Tản Viên Sơn. Cổng vào được xây theo kiểu Tứ trụ nghi môn.

Trải qua năm tháng của lịch sử, do ảnh hưởng của thiên nhiên, chiến tranh tàn phá đã phần nào làm ảnh hưởng đến di tích. Hiện nay, tính nguyên gốc của di tích không còn nữa nhưng di tích vẫn được nhân dân trong vùng bảo lưu giá trị văn hóa cốt lõi, đã phản ánh chân thực truyền thống tốt đẹp “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc và góp phần bổ sung cho kho tàng văn hóa dân tộc nước nhà thêm phong phú.

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di tích đình Lai Trì, sau điều tra, khảo sát Bảo tàng tỉnh Hòa Bình đã lập Báo cáo đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, cho chủ trương lập hồ sơ khoa học đề nghị công nhận đình Lai Trì là di tích lịch sử cấp tỉnh.